Regie: Marco Brambilla | 115 minuten | actie, science fiction | Acteurs: Sylvester Stallone, Wesley Snipes, Sandra Bullock, Nigel Hawthorne, Benjamin Bratt, Bob Gunton, Glenn Shadix, Denis Leary, Grand L. Bush, Pat Skipper, Steve Kahan, Paul Bollen, Mark Colson, Andre Gregory, John Enos III, Troy Evans, Don Charles McGovern, Bill Cobbs, Patricia Rive, Anneliza Scott, Dean Minerd, Kristopher Logan, Paul Perri, Susan Lentini, Casey Wallace, Trent Walker, Chris Durand, Brett A. Jones, Dan Cortese, Lara Harris, Sam Nehira, Claude Oatts, Alex Chapman, Brandy Ledford, Rosemarie Lagunas, Ken Baldwin, Jack Black, Michael Buice, Carlton Wilborn, Charles Glass, Ben Jurand, Billy D. Lucas, Rhino Michaels, Toshishiro Obata, Jesse Ventura
Wat als je Captain America achter Blade aanstuurt? Een klassieker natuurlijk. De samenkomst van sciencefiction, comedy en satire maakt ‘Demolition Man’ (1993) een unieke film. Zeker nu computeranimatie en cinematic universes de boventoon voeren, is het een verademing om even terug te gaan naar de op zichzelf staande actiefilm met praktische special effects. Op het eerste oog is het een gevalletje ‘simpel maar effectief’, maar onder de actiescènes en snelle humor zit een sterke satire. Die is niet echt verborgen trouwens, maar lijkt op een boorplatform; niet te missen en vooral te vinden in relatief ondiep water. Toch is een boorplatform ook een staaltje technisch vernuft. Daarover zo meer, gelukkig moet een Sylvester Stallone-film beginnen met actiescène.
Politieagent John Spartan (Sylvester Stallone) maakt zijn naam als Demoliton Man vanaf de eerste minuut waar. Tijdens de arrestatie van aartsrivaal Simon Phoenix (Wesley Snipes) blazen ze een gebouw vol gijzelaars op. Beiden worden vervolgens opgepakt en in een nieuwe humane gevangenis opgesloten en bevroren. De rest van het verhaal speelt zich af in 2032, waarin de welvarende wereld boven de grond in rust en vrede leeft, terwijl onder de grond de armen rond moeten komen van rattenburgers. Er zit wel een addertje onder het gras; boven de grond is alles verboden, onder de grond zijn mensen volledig vrij. Gebruik je boven de grond het verkeerde woord? Dan krijg je automatisch een boete. En de politie? Die is net als de burgers zo gedomesticeerd dat ze volledig machteloos is wanneer supercrimineel Phoenix toch ontsnapt. Dan resteert natuurlijk maar één optie: John Spartan ook ontdooien en de Demolition Man door het futuristische San Angeles laten razen.
Dat laatste komt uit de koker van politieagent Lenina Huxley (Sandra Bullock), die zelf groot fan is van de historische Demolition Man. Huxley is een wat rebelsere politieagent die eigenlijk hoopt op een wat reuring in haar veilige leven. Ondersteund door een scherp script levert Bullock een hilarische bijdrage aan vrijwel iedere scène waarin ze meedoet. Nu is Sandra Bullock natuurlijk alom bekend, maar dit was één van haar eerste films. In ‘Demolition Man’ laat ze dan ook meteen zien waarom iedereen haar nu kent. Samen met Stallone en Snipes zet het trio zo een memorabele film neer, waarin ook de mannen duidelijk veel plezier beleven aan hun macho personages. En als de acteurs het naar hun zin hebben, dan zie je dat ook terug in levendige actie- en comedyscènes.
Tussen het geweld door heeft de film ook nog wat te zeggen over de balans tussen vrijheid en veiligheid. Na een traumatisch begin van de 21e eeuw zijn de twee uit balans. Alles wat potentieel ongezond is, is slecht en dus verboden. Dat is inclusief vet eten, seks (voor kinderen krijgen heb je een vergunning nodig) en schelden. Zelfs elkaar streng toespreken is niet de bedoeling, en door een high five zou een virus zich natuurlijk te makkelijk verspreiden. De wereld leeft naar het beeld van spiritueel leider Raymond Holt (Sir Nigel Hawthorne). Toch wordt deze perfect veilige wereld bedreigd door de wilden die onder de grond leven. Zij weigeren toe te geven aan de beknellende regelgeving en willen het leven invullen zoals zij zelf willen. Dat perspectief wordt verwezenlijkt door Edgar Friendly (Denis Leary). Omdat Leary niet zoveel overwicht heeft als Sir Hawthorne is de film een beetje uit balans, maar ook Leary weet het centrale idee wel over te brengen in één sterke speech. De satire is niet heel subtiel, maar is wel goed doordacht en steekt de draak met beide kanten van het verhaal. Een gewaagd antwoord blijft helaas uit.
Dus om dan nog even terug te komen op dat satirische boorplatform; wat je oppompt is nog geen eindproduct, maar dat platform kan 100 jaar blijven staan. Verder zijn het verhaal, het script en de personages allemaal scherp, alhoewel de film er wel net even te lang over doet. Na anderhalf uur is het verhaal eigenlijk wel verteld en resteert er alleen nog een finale gevuld met wapengeweld en explosies. Die rondt het hele gebeuren netjes af, maar is niet zo geslepen als de rest van de film. Toch is dat bijna een detail in het grote geheel, want stiekem is het wel leuk om de macho mannen nog even op de vuist te zien gaan. Nog zo’n noemenswaardig detail: natuurlijk vertoont de film ondertussen ook wat tekenen van ouderdom, maar je weet waar je om vraagt als je een Sylvester Stallone-film uit de jaren 90 aanzet. Concluderend, wil je een leuke actiefilm uit de jaren 90 kijken, dan vind je ook een leuke satire; en vice versa. In ‘Demolition Man’ (1993) zit dus voor ieder wat wils.
Sam van Zuilen
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 20 januari 1994
Tags: filmrecensent | Sam van Zuilen
